Πριγκηπάτο της Αχαϊας- Πρίγκηπες της Αχαϊας

ΠΡΙΓΚΗΠΑΤΟ ΤΗΣ ΑΧΑΪΑΣ

Το Πριγκηπάτο της Αχαΐας ήταν ένα κρατίδιο που δημιουργήθηκε από τον Γουλιέλμο Σταμπλίτη (Guillaume de Champlitte ή, όπως είναι γνωστότερος στα ελληνικά, ο Καμπανέζης (από την Καμπανία), ή Γουλιέλμος Α΄της Αχαΐας), μετά τη Δ΄ Σταρυροφορία στα εδάφη της Πελοποννήσου, τα οποία μοιράστηκαν σε φέουδα μεταξύ των Σταυροφόρων.

Ήταν ένα ισχυρό κρατίδιο, υπό την κυριαρχία των Φράγκων, αρχικά υπό την εξουσία του  Γουλιέλμου  Σταμπλίτη και στη συνέχεια από τους Βιλλεαρδουίνους. Το Σταμπλίτη διαδέχτηκε, συγκεκριμένα, ο Γοδεφρείγος Α΄Βιλλεαρδουίνος, ο οποίος, σύμφωνα με το Χρονικόν του Μορέως πήρε την ηγεμονία με δολο και δικανικές σοφιστείες.

Κατά την εξουσία των Βιλλεαρδουίνων το πριγκηπάτο γνώρισε μεγάλη ακμή. Οι Βιλλεαρδουίνοι έστησαν νομισματοκοπείο στη Γλαρέντζα (σημ. Κυλλήνη) κι έκοβαν δικό τους νόμισμα.

Η κατάσταση του πριγκιπάτου άλλαξε πολλές φορές μέχρι το 1452, οπότε και επανήλθε στη Βυζαντινή Αυτοκρατοτία υπό τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο μετέπειτα αυτοκράτορα του Βυζαντίου, για να περάσει μετά από λίγο στους Οθωμανούς Τούρκους.

Η πρωτεύουσα του πριγκηπάτου ήταν η Ανδραβίδα. Κύριο λιμάνι του ήταν η Γλαρέντζα ή Clarence (στη θέση Παλαιόκαστρο, δυτικά της σημερινής Κυλλήνης) και σημαντικό του κάστρο ήταν το Χλεμούτσι ή Clermont.

Διοίκηση

Οι καινούριοι κατακτητές της Πελοποννήσου χρησιμοποίησαν ως βάση του δικαίου τους τις αρχές που είχαν διατυπωθεί πριν από έναν αιώνα στα περίφημα Συνήθεια της Ιερουσαλήμ (Αssises of Jerusalem - συλλογή νόμων που απετέλεσε το πλαίσιο λειτουργίας του σταυροφορικού βασιλείου της Ιερουσαλήμ). Την κοινωνία τη συγκροτούσαν τα εξής στοιχεία: ο ηγεμόνας, οι δώδεκα μεγάλοι βαρώνοι (bers de Terre), οι μεγάλοι και οι μικροί υποτελείς (λίζιοι- liggii/ hominess plani homagii), μεταξύ αυτών μερικού εκπρόσωποι του κατακτημένου λαού, οι ελε΄λυθεροι υπήκοοι και οι δουλοπάροικοι.

Αφού έγινε συγκέντρωση όλων των βαρώνων στην πρωτεύουσα Ανδραβίδα, συνετάχθη ο Καταστατικός Χάρτης της Αχαΐας ή ριτζίστρο, με τον οποίο μοιραζόταν η Πελοπόννησος σε 12 βαρωνίες*, όπου οι βαρώνοι με τους υποτελείς τους (λίζιους) σχημάτιζαν τη Μεγάλην Κούρτην ή Βουλή, που συμβούλευε τον ηγεμόνα αλλά και έκρινε φεουδαλικά ζητήματα μεταξύ των αρχόντων. Ο κάθε ένας από αυτούς τους βαρώνους άρχιζε να κτίζει οχυρά κάστρα στην τοποθεσία του για να μπορεί να ελέγχει τους χωρικούς του αλλά και να αμύνεται ενάντια στις επιβουλές. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι πληροφορίες που δίνει ο Μίλλερ, σχετικά με τις εξουσίες ηγεμόνα και βαρώνων:  Μόνο ο ηγεμόνας και οι δώδεκα ομότιμοί του ασκούσαν το δικαίωμα ζωής και θανάτου. Αν ο ηγεμόνας αιχμαλωτιζόταν (όπως έγινε με τον τρίτο Βιλλεαρδουίνο) μπορούσε να απαιτήσει από τους υποτελείς του να πάρουν τη θέση του μέχρι να συγκεντρωθούν λύτρα για την απελευθέρωσή του. Τέλος, κανένας, εκτός από τους δώδεκα ομότιμους, δεν είχε το δικαίωμα να χτίσει κάστρο στην Αχαϊα χωρίς την άδειά του, από την άλλη όμως, ο ηγεμόνας δε μπορούσε ούτε να γκρεμίσει, ούτε να παραδώσει ένα συνοριακό φρούριο χωρίς τη συγκατάθεση των λίζιων.

            Μετά τη διανομή των βαρωνιών ακολούθησε ο καθορισμός της στρατιωτικής υπηρεσίας. Όλοι οι υποτελείς (vassals) όφειλαν να στρατεύονται για υπηρεσία στο στρατόπεδο και να μένουν άλλους τέσσερις μήνες στη φρουρά, ενώ τους υπόλοιπους τέσσερις μήνες που παρέμεναν στα σπίτια τους ήταν σε ετοιμότητα ωστε να εκτελέσουν τις εντολές του ηγεμόνα. Οι Φράγκοι, επομένως, βρίσκονταν σε συνεχή κατάσταση πολέμου, όλη η διοργώνωσή τους ήταν στρατιωτική κι έτσι εξηγείται πώς τα έβγαζαν πέρα με τους πολυαριθμότερους, αλλά απόλεμους, Έλληνες.

*Το Πριγκηπάτο της Αχαϊας  διαιρέθηκε σε:

·         Δώδεκα (αρχικά) Βαρωνίες, σύμφωνα με το Χρονικόν του Μορέως, τις οποίες διοικούσαν οι στρατιωτικοί (σταυροφόροι) που συνόδευαν τον Σαμπλίτη (οι Βαρωνίες ήταν δεκαέξι κατά το Αραγωνικό χρονικόν)

·         Επτά επισκοπικές Βαρωνίες τις οποίες διοικούσαν οι τοπικοί Λατίνοι Επίσκοποι και δύο ακόμα έπειτα

·         Τρεις μοναστικές βαρωνίες τις οποίες διοικούσαν μοναστικά τάγματα

Σε κάθε Βαρωνία δόθηκαν φέουδα (φία) ή/και τιμάρια.

Οι δώδεκα που ιδρύθηκαν αρχικά από τον Σαμπλίτη το 1209 και οι οποίες αναφέρονται στο Χρονικόν του Μορέως

-Βαρωνία της Βελίγοστης (1209-1382) στο κέντρο περίπου της σημερινής Αρκαδίας 
-Βαρωνία της Βοστίτσας (1209-1430) (περιοχή του σημερινού Αιγίου), όπου χτίστηκε κάστρο το οποίο σήμερα δεν διασώζεται

- Βαρωνία του Γερακίου (1209-1262) στα όρια της σημερινής Λακωνίας στην περιοχή της Τσακωνίας

- Βαρωνία της Γρίτσενας (1209-;) μικρή σε έκταση βαρωνία στα όρια της σημερινής Λακωνίας. Σε άγνωστη ημερομηνία είχε περάσει στα χέρια των βαρώνων των Καλαβρύτων, πάντως πριν το 1295

- Βαρωνία των Καλαβρύτων (1209-1295) ορεινή βαρωνία με έδρα τα  Καλάβρυτα, με κάστρο μετά τα Καλάβρυτα, ερείπια του οποίου που σώζονται μέχρι σήμερα

- Βαρωνία της Άκοβας (1209-1320) ορεινή βαρωνία με έδρα την Άκοβα και το Κάστρο της Άκοβας με εδάφη των σημερινών επαρχιών Καλαβρύτων, Πατρών, Γορτυνίας

-Βαρωνία Καλαμών (1209-14ος αιώνας) προσωπικό φέουδο των Βιλεαρδουίνων που είχαν και τον τίλο του βαρώνου και καταλάμβανε μεγάλο μέρος της σημερινής Μεσσηνίας με πρωτεύουσα την Καλαμάτα

-Βαρωνία της Καρύταινας (1209-1324) με έδρα την Καρύταινα και το Κάστρο της Καρύταινας

-Βαρωνία του Νικλίου (1209-;) (στην περιοχή της Τεγέας ανάμεσα σε Αρκαδία και Λακωνία)

-Βαρωνία της Χαλανδρίτσας(1209 ή αργότερα-;) με έδρα τη Χαλανδρίτσα Αχαίας και το Κάστρο Χαλανδρίτσας (το Αραγωνικό χρονικό αναφέρει ότι δεν ήταν στις αρχικές βαρωνίες, αλλά δημιουργήθηκε μετά
-Βαρωνία της Πάτρας (1209 - 14ος αιώνας) με πρωτεύουσα την Πάτρα. Μεταξύ τέλους 13ου και αρχών 14ου αιώνα ο Γουλιέλμος Β΄Αλλαμάνος πούλησε την βαρωνία της Πάτρας στην Αρχιεπισκοπική Λατινική Βαρωνία της Πάτρας

- Βαρωνία του Πασσαβά (1209-1262) στην σημερινή περιοχή της Μάνης και του Γυθείου. Αργότερα χτίστηκε εκεί και το Κάστρο του Πασσαβά.

Κατάλογος των Πριγκήπων της Αχαΐας

Περίοδος        Όνομα

1205-1209      Γουλιέλμος Α΄ Σαμπλίτης

1209-1218      Γοδεφρείδος Α΄ Βιλλεαρδουίνος

1218-1246      Γοδεφρείδος Β΄ Βιλλεαρδουίνος

1246-1278      Γουλιέλμος Β΄ Βιλλεαρδουίνος

1278-1285      Κάρολος των Ανζού, βασιλιάς της Σικελίας

1285-1289      Κάρολος Β΄ της Νάπολης Οι Βασιλείς της Νάπολης παραμένουν κυρίαρχοι του Πριγκιπάτου της Αχαΐας

1289-1307      Ισαβέλλα Α΄της Αχαΐας(Βιλλεαρδουίνου) (Isabella de Villehardouin) (γνωστή ως Ιζαμπώ)

Πηγές:

Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Βιβλίο Δέκατο τρίτο, Νέος Ελληνισμός-Φραγκοκρατία, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, Αθήνα 1992

Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα, William Miller (Εκδ. Ελληνικά Γράμματα)

http://el.wikipedia.org